Paslanmaz çelikler bileşiminde e n az %11 krom içeren çeliklerdir. Paslanmaz çelikler mükemmel korozyona dayanım, düşük ve yüksek sıcaklıklarda kullanılabilme, şekil verme kolaylığı gibi özelliklere sahiptir. Paslanmaz çeliklerde kimyasal bileşim değiştirilerek farklı özelliklerde alaşımlar elde edilir. Bu iç yapıyı belirleyen alaşım elementleri ise, önem sırasına göre, krom, nikel molibden ve mangandır. İç yapısına göre paslanmaz çelikler 5 ana gruba ayrılır
. Ferritik: %12-18 Cr içeren çeliklerdir. Bu çelikler mutfak eşyalarında, dekoratif uygulamalarda kullanılır Isıl işlemde dayanım artırılmaz ve sadece tavlanmış durumda kullanılırlar. Kaynak edilme kabiliyetleri düşüktür ve manyetiktirler. (Örn. 409,430, 439 kalite)
. Martenzitik: %C 0,1 ´den fazla olan çelikler yüksek sıcaklıklarda ostenitik yapıya sahiptirler. Ostenitleme sıcaklığı çeliğin türüne göre 950-1050 C arasındadır. Bu sıcaklıkta tutulan çeliğe su verilirse mantenzitik yapı elde edilir. Bu çelikler tavlanmış veya ıslah işlemi görmüş olarak tedarik edilir. Isıl işlem uygulanabilir. Manyetiktirler ve kaynak kabiliyetleri düşüktür Bu çelikler bıçaklar, ameliyat aletleri, miller ve pimlerde kullanılırlar (Örn: 410,420,440C kalite)
. Ostenitik: Temel bileşiminde %18 krom %18 nikel mevcuttur. Korozyon dayanımı, kaynak kabiliyetleri yüksektir, manyetik değildir. Bu çelikler asansörler, bina dış cephe kaplamaları, bilgisayar klavye yayları ,mutfak gereçleri, mimari uygulamalarda kullanılır (Örn: 301, 304, 304L, 309, 310,310S, 316, 316L, 316Ti, 321, 347 kalite)
. Dubleks: Bunlar yüksek oranda krom (%18-28) ve orta miktarda nikel (%4,5-8) içeren çeliklerdir. İyi kaynak edilebilir ve şekil alma kabiliyetleri vardır. Bu çelikler deniz ve tuzlu su ortamındaki petrokimya tesislerinde kullanılır. (Örn: 2205 , 329 kalite)
. Çökelme sertleşmesi uygulanabilenler: Bunlar iç yapı olarak ostenitik, yarı ostenitik veya martenzitik olabilirler. Çökelme oluşu için alüminyum, titanyum, niyobyum ve bakır elementleri ile alaşımlama yapılır. Bu sayede mukavemetleri 1700 MPa'ya kadar çıkan paslanmaz çelikler elde edilir. Manyetiktirler, çok yüksek mekanik dayanım gösterirler ve kaynak edilebilme kabiliyetleri iyidir. Bu çelikler pompa ve vana şaftlarında kullanılırlar (Örn: 631 kalite)
| KİMYASAL BİLEŞİM | |||||||||||
| Mlz.no | Sembol | AISI-SAE | C | Si(max) | Mn(max) | P (max) | S (max) | Cr | Mo | Ni | Diğer |
| 1.4006 | X10Cr13 | 410 | 0,08 0,12 |
1 | 1 | 0,045 | 0,03 | 12,00 14,00 |
|||
| 1.4016 | X8Cr17 | 430 | ≤ 0,08 | 1 | 1 | 0,045 | 0,03 | 15,50 17,50 |
|||
| 1.4021 | X20Cr13 | 420 | 0,17 0,22 |
1 | 1 | 0,045 | 0,03 | 12,00 14,00 |
|||
| 1.4057 | X22CrNi17 | 431 | 0,15 0,23 |
1 | 1 | 0,045 | 0,03 | 16,00 18,00 |
|||
| 1.4301 | X5CrNi18 9 | 304 | ≤ 0,07 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 17,00 20,00 |
8,50 10,50 |
||
| 1.4305 | X12CrNiS 18 8 | 303 | ≤ 0,15 | 1 | 2 | 0,045 | 0,15 0,35 |
17,00 19,00 |
8,00 10,00 |
||
| 1.4306 | X2CrNi18 9 | 304L | ≤ 0,03 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 17,00 20,00 |
10,00 12,50 |
||
| 1.4310 | X12CrNi17 7 | 301 | 0,08 0,14 |
1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 16,00 18,00 |
≤ 0,08 | 6,50 9,00 |
|
| 1.4401 | X5CrNiMo 18 10 | 316 | ≤ 0,07 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 16,50 18,50 |
2,00 2,50 |
10,50 13,50 |
|
| 1.4404 | X2CrNiMo 18 10 | 316L | ≤ 0,03 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 16,50 18,50 |
2,00 2,50 |
11,00 14,00 |
|
| 1.4512 | X5CrTi12 | 409 | ≤ 0,08 | 1 | 1 | 0,045 | 0,03 | 10,50 12,50 |
Ti≥ 6x%C≤ 1,00 | ||
| 1.4541 | X10CrNTi 18 9 | 321 | ≤ 0,10 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 17,00 19,00 |
9,00 11,50 |
Ti≥ 5x%C | |
| 1.4571 | X10CrNiMoTi 18 | 316Ti | ≤ 0,11 | 1 | 2 | 0,045 | 0,03 | 16,50 18,50 |
2,00 2,50 |
10,50 13,50 |
Ti≥ 5x%C |
| Sembol | AISI-SAE | KULLANIM ALANLARI |
| X10Cr13 | 410 | su ve buhar için kontrüksiyon parçaları |
| X8Cr17 | 430 | otomotiv sanayisinde karoser parçaları, tampon üretiminde, mutfak ekipmanlarında |
| X20Cr13 | 420 | aks, mil, pompa, vana konisi gibi yüksek dayanımlı parçalar |
| X22CrNi17 | 431 | gıda, sabun, sirke endüstrisinde , yüksek dayanımlı konstrüksüyon parçalarında |
| X5CrNi18 9 | 304 | ev eşyaları, mutfak cihazları, mimari ve otomotiv uygulamarnda |
| X12CrNiS 18 8 | 303 | yağ, sabun, boyama , kağıt ve tekstil endüstrisi |
| X2CrNi18 9 | 304L | kimya, petokimya, kağıt ve deri sanayinde |
| X12CrNi17 7 | 301 | taşıt yapımında yüksek dayanımlı sac |
| X5CrNiMo 18 10 | 316 | buhar kazanlarında, petrokimya, kimya sanayi ve gıda sanayinde |
| X2CrNiMo 18 10 | 316L | buhar kazanlarında, petrokimya, kimya sanayi ve gıda sanayi, mimaride dış çephe kaplamaları |
| X5CrTi12 | 409 | otomobillerde susturucu ve eksoz sistemlerinde |
| X10CrNTi 18 9 | 321 | kimya sanayi, fittinglerde, kaynaklı aparat ve depo yapımında |
| X10CrNiMoTi 18 | 316Ti | petrokimya, boya tesisleri, katran sanayi, selüloz üretimi, reçine |
PASLANMAYA VE ASİTE DAYANIKLI ÇELİKLERİN ISIL İŞLEM KARAKTERİSTİKLERİ
| dövme ve haddeleme | yumuşak tavlama | sertleştime veya hızlı soğutma | Dayanım- Sertlik | Dayanıma bağlı meneviş sıcaklığı [RSD-C] |
||||||||||||||||||
| tav süresi | soğutma | |||||||||||||||||||||
| Mlz.no | Sembol | AISI-SAE | ᵒC | kül | hava | fırın | kum | ᵒC | dak | saat | hava | fırın | su | ᵒC | hava | yağ | su | Mpa | BSD30 | RSD-C | Mpa | ᵒC |
| 1.4006 | X10Cr13 | 410 | 1150 750 |
- | * | - | - | 750 850 |
- | 2-6 | * | * | - | 950 1000 |
* | * | - | 1030 | 305 | 31 | 590 740 |
750 700 |
| 1.4016 | X8Cr17 | 430 | 1150 750 |
- | * | - | - | 750 850 |
20-30 | - | * | - | * | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| 1.4021 | X20Cr13 | 420 | 1150 750 |
* | (*) | - | - | 750 850 |
- | 2-6 | - | * | - | 980 1030 |
* | * | - | 1570 | 450 | 47 | 640 930 |
750 650 |
| 1.4057 | X22CrNi17 | 431 | 1150 750 |
* | - | - | - | 700 750 |
- | 3-4 | - | * | - | 1000 1050 |
- | * | - | 1570 | 450 | 47 | 780 930 |
720 630 |
| 1.4301 | X5CrNi18 9 | 304 | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1000 1050 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4305 | X12CrNiS 18 8 | 303 | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1000 1050 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4306 | X2CrNi18 9 | 304L | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1000 1050 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4310 | X12CrNi17 7 | 301 | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1000 1050 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4401 | X5CrNiMo 18 10 | 316 | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | 1050 1100 |
* | - | *² | - | - | - | - | - | |
| 1.4404 | X2CrNiMo 18 10 | 316L | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1050 1100 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4512 | X5CrTi12 | 409 | 1150 750 |
- | * | - | - | 750 800 |
20-30 | - | * | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| 1.4541 | X10CrNTi 18 9 | 321 | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1020 1070 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
| 1.4571 | X10CrNiMoTi 18 | 316Ti | 1150 750 |
- | * | - | - | - | - | - | - | - | - | 1050 1100 |
* | - | *² | - | - | - | - | - |
PASLANMAYA VE ASİDE DAYANIKLI ÇELİKLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ
| Durumu | Sertlik [RSD-C] BSD 30 |
Rp ₒ,2 ( %0,2 akma sınırı ) | Rp 1 %1 uzama ≥Mpa |
Rm Çekme dayanım Mpa |
A kopma ≥ % |
Z Büzülme ≥ % |
Çentik Darbe (DVM) ≥ % |
||||||||||||||
| 20 | 50 | 100 | 150 | 200 | 300 | 400 | 500 | 550 | |||||||||||||
| Mlz.no | Sembol | AISI-SAE | Tavlı | ıslah | sertli | hızlı soğuma | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ᵒC | ||||||
| 1.4006 | X10Cr13 | 410 | * | - | - | - | 140 180 |
300 | 285 | 275 | 265 | 260 | 245 | 215 | - | - | - | 550 700 |
20 | - | 85 |
| 1.4016 | X8Cr17 | 430 | * | - | - | - | 130 170 |
270 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 450 660 |
20 | 60 | - |
| 1.4021 | X20Cr13 | 420 | - | * | - | - | 180 230 |
450 | 430 | 420 | 410 | 400 | 365 | 305 | - | - | - | 650 800 |
18 | 50 | 55 |
| 1.4057 | X22CrNi17 | 431 | * | - | - | - | ≤275 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ≤950 | - | - | - |
| 1.4301 | X5CrNi18 9 | 304 | - | - | - | * | 130 180 |
185 | 175 | 155 | 140 | 127 | 110 | 98 | 92 | 90 | 225 | 500 700 |
50 | 60 | 85 |
| 1.4305 | X12CrNiS 18 8 | 303 | - | - | - | * | 130 180 |
215 | - | - | - | - | - | - | - | - | 225 | 500 700 |
50 | 60 | 85 |
| 1.4306 | X2CrNi18 9 | 304L | - | - | - | * | 120 180 |
175 | 165 | 145 | 130 | 118 | 100 | 89 | 81 | 80 | 215 | 450 700 |
50 | 60 | 85 |
| 1.4310 | X12CrNi17 7 | 301 | - | - | - | * | 170 220 |
350 | - | - | - | - | - | - | - | - | 390 | 700 950 |
45 | 50 | 105 |
| 1.4401 | X5CrNiMo 18 10 | 316 | - | - | - | * | 130 180 |
205 | 195 | 175 | 158 | 145 | 127 | 115 | 110 | 108 | 245 | 500 700 |
45 | 60 | 85 |
| 1.4404 | X2CrNiMo 18 10 | 316L | - | - | - | * | 120 180 |
195 | 185 | 165 | 150 | 137 | 119 | 108 | 100 | 98 | 235 | 450 700 |
45 | 60 | 85 |
| 1.4512 | X5CrTi12 | 409 | * | - | - | - | 130 180 |
260 | 240 | 230 | 210 | 200 | 190 | 180 | - | - | - | 400 600 |
30 | - | - |
| 1.4541 | X10CrNTi 18 9 | 321 | - | - | - | * | 130 190 |
205 | 190 | 176 | 165 | 155 | 136 | 125 | 119 | 118 | 245 | 500 750 |
40 | 50 | 85 |
| 1.4571 | X10CrNiMoTi 18 | 316Ti | - | - | - | * | 130 190 |
225 | 205 | 190 | 176 | 165 | 145 | 135 | 129 | 127 | 265 | 500 750 |
40 | 50 | 85 |
PASLANMAYA VE ASİTE DAYANIKLI ÇELİKLERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
| 20 ᵒC ile aşağıdaki sıcaklıklar arasında ortalama ısıl genleşme katsayısı |
özgül ağırlık |
özgül ısı |
ısı iletme kabiliyeti (20 ᵒC) |
elektrik direnci (20 ᵒC) |
elastik modül (20 ᵒC) |
manyetlenebilirlik | parlatılabilme | |||||||||||
| Mlz.no | Sembol | AISI-SAE | 100 | 200 | 300 | 400 | 500 | 600 | 700 | 800 | kg/dm³ | J/kg.K | W/m.K | Ω.mm²/m | Gpa | evet | hayır | |
| 1.4006 | X10Cr13 | 410 | 10,5 | 11,0 | 11,5 | 12,0 | 12,0 | - | - | - | 7,7 | 0,46 | 30 | 0,60 | 216 | * | - | * |
| 1.4016 | X8Cr17 | 430 | 10,0 | 10,0 | 10,5 | 10,0 | 11,0 | - | - | - | 7,7 | 0,46 | 25 | 0,60 | 220 | * | - | * |
| 1.4021 | X20Cr13 | 420 | 10,5 | 11,0 | 11,5 | 12,0 | 12,0 | - | - | - | 7,7 | 0,46 | 30 | 0,55 | 216 | * | - | * |
| 1.4057 | X22CrNi17 | 431 | 10,0 | 10,5 | 11,0 | 11,0 | 11,0 | - | - | - | 7,7 | 0,46 | 25 | 0,70 | 216 | * | - | - |
| 1.4301 | X5CrNi18 9 | 304 | 16,0 | 17,0 | 17,0 | 18,0 | 18,0 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 7,9 | 0,50 | 15 | 0,73 | 200 | - | * | * |
| 1.4305 | X12CrNiS 18 8 | 303 | 16,0 | 17,0 | 17,0 | 18,0 | 18,0 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 7,9 | 0,50 | 15 | 0,73 | 200 | - | * | * |
| 1.4306 | X2CrNi18 9 | 304L | 16,0 | 17,0 | 17,0 | 18,0 | 18,0 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 7,9 | 0,50 | 15 | 0,73 | 200 | - | * | * |
| 1.4310 | X12CrNi17 7 | 301 | 16,0 | 17,0 | 17,0 | 18,0 | 18,0 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 7,9 | 0,50 | 15 | 0,73 | 200 | - | * | * |
| 1.4401 | X5CrNiMo 18 10 | 316 | 16,5 | 17,5 | 17,5 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 19,5 | 19,5 | 7,95 | 0,50 | 15 | 0,75 | 200 | - | * | * |
| 1.4404 | X2CrNiMo 18 10 | 316L | 16,5 | 17,5 | 17,5 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 19,5 | 19,5 | 7,95 | 0,50 | 15 | 0,75 | 200 | - | * | * |
| 1.4512 | X5CrTi12 | 409 | 10,5 | 11 | 11,5 | 12 | - | - | - | - | 7,7 | 0,46 | 25 | 0,60 | 220 | * | - | - |
| 1.4541 | X10CrNTi 18 9 | 321 | 16,0 | 17,0 | 17,5 | 18,0 | 18,0 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 7,9 | 0,50 | 15 | 0,73 | 200 | - | * | - |
| 1.4571 | X10CrNiMoTi 18 | 316Ti | 16,5 | 17,5 | 18,5 | 18,5 | 19,0 | 19,5 | 19,5 | 19,5 | 7,95 | 0,50 | 15 | 0,75 | 200 | - | * | - |